PRAVO VLAŠKE NACIONALNE MANJINE NA SOPSTVENI IDENTITET

Apsurdno je, početkom XXI veka, kada se vrednosti čoveka, kao pojedinca ali i kolektivnog bića, pravo na opredeljenje ali i samoopredeljenje, pravo na različitost, ali i postojanje, u afirmativnom smislu smatraju za najviše civilizacijske tekovine, na Konferenciji koja se bavi “vlaškim pitanjem” postavljati temu pod ovim nazivom. Nažalost, potreba i te kako postoji, jer se pravo na samoopredeljenje i slobodno izražavanje sopstvenog identiteta, osporava pripadnicima vlaške nacionalne manjine i to, začudo ne od strane države Srbije, na teritoriji gde postojimo već gotovo 2000 godina, već od strane jedne susedne “prijateljske” države – Rumunije, kao i dela vlaške zajednice koja medju nama sprovodi i podržava jednu takvu veliko-nacionalističku politiku, kroz forme tkz. nevladinih i političkih organizacija.

Ovo negiranje postojanja Vlaha evidentno je kako i u zvaničnom stavu najviših državnih i političkih organa Rumunije, istovremeno je podržano i medijski, propagandno, ali i kroz razne forme “naučnog” dokazivanja. Kulminacija je dostignuta ucenom državi Srbiji i postavljanjem conditio sine qua non, za ulazak u Evropsku Uniju, ukoliko se vlaška nacionalna manjina ne prizna za rumunsku ! Tada je, 1.marta ove godine potpisan u Briselu i Protokol izmedju Srbije i Rumunije, koji se odnosi na vlašku nacionalnu manjinu, ali do danas i pored svih nastojanja da se sazna sadržaj ovog dokumenta, pred javnošću i pred Vlasima (koji su i predmet ovog dokumenta) isti se drži u strogoj tajnosti.

Deklarativno i suštinski Rumunija i dalje negira postojanje Vlaha, nazivajući nas “izmisljenom nacijom”, a jezik kojim govorimo, izmišljenim, veštačkim i nepostojećim jezikom, protivno svim aktima koji u medjunarodnom pravu afirmišu pravo svake nacije na samoopredeljenje i slobodno iskazivanje svoje nacionalne pripadnosti.

Imajići u vidu da Vlasi na teritoriji Srbije žive u 154 etnički – vlaških naselja, te u oko 48 mešovitih naselja, možemo nezvaničnom procenom zaključiti da je broj Vlaha po poreklu izmedju 250.000 i 300.000. Zašto naglašavam “po poreklu” ? Jednostavno , iz razloga sto su Vlasi danas podeljeni na najmanje 3 grupe:

- one koji se deklarišu kao Srbi – njih je najviše , te ih je prema zadnjim podacima iz popisa više od 200.000,

- na one koji se deklarišu kao Vlasi – prema popisu iz 2002. nesto više od 40.000, a po nekim pretpostavkama iz prošlogodišnjeg popisa više od 70.000,
-
- na one koji su se izjasnili kao Rumuni, te kojih prema popisu iz 2002. ima oko 4.000.


Medju onima koji se deklarišu kao Srbi, pretpostavlja se da je jedan od najbitnijih razloga, zamena nacionalne pripadnosti sa državnošću, odnosno veoma izražen osećaj patriotske pripadnosti državi Srbiji. Medjutim, na ovakvo opredeljenje ima sigurno i uticaj onih propagandnih struja čiji je moto “sinonimija” , odnosno da je Vlah i Rumun jedno te isto, te se ovaj deo populacije iz tog razloga ogradjuje od svog izvornog identiteta i odupire nametanju tj. nastojanjima – da bude Rumun.

Medju onima koji se izjašnjavaju kao Vlasi , verovatno ima i jedan broj onih koji smatraju da je Vlah i Rumun sinonimija, ali se postavlja pitanje, pa zašto se onda ne izjasne kao Rumuni, jer očigledno da se u svom deklarisanju, Rumuni, tamo gde su najviše koncentisani – u Vojvodini ne izjašnjavaju kao Vlasi – jer je to tobože sinonimija, pa je logično da se kao takva iskazuje i u obrnutom smeru.

U ovom kontekstu bitno je istaći jedan fenomen, a to je da respektivno, prve dve grupacije nemaju nikakvih problema u svojoj samoidentifikaciji, kao i da poštuju pravo trećoj grupaciji (onoj koja se deklariše kao Rumuni), medjutim upravo ta najmalobrojnija treća grupacija osporava pravo prvim dvema, a to osporavanje ide do granica agresivnosti i netrpeljivosti. Medjutim postoji i granica tolerancije – sve do one mere kada nečije nastojanje ne ugrožava pravo drugih na sopstveno postojanje !

Argumentam pro et contra za tvrdnje da su Vlasi isto sto i Rumuni .

Prvo - Vlasi su nastali pre oko 2000 godina, u procesu romanizacije, južno od Dunava i prema istorijskim izvorima opstali na ovom prostoru u kontinuitetu do danas. Severno od Dunava, na teritoriji današnje Rumunije nema pomena o romanskom stanovništvu od kraja III sve do XIII veka. Rumuni su nastali 1859. godine ujedinjenjem Kneževine Vlaške i Kneževine Moldavije, kada se za ime novostvorene nacije uzima literarni naziv “Roman” a ime novostvorene države “Romania”.

Tvrditi da je interni (samoindetifikujući) naziv koji Vlasi upotrebljavaju RUMǏN sinonim za ROMAN (kako sebe nazivaju Rumuni) tako gubi svaki smisao jer je izraz RUMǏN stariji od ovog drugog bar hiljadu godina. Neosporno je da oba izraza vode poreklo od latinskog ROMANUS , množina ROMANI (Rimljanin, Rimljani), ali kako je gospodin Dragomir Dragić registrovao, izvedenice sa prefiksom RUM postoje još u vreme proto Latina : Rumon, Rumor, Armuni, Rumini, Jupter Rumine, Dea Rumina, vicus Ruminalis, Ruminalis arbor, Rumina ficus ...

Termin RUMǏN će potvrditi svoju formu u susretu rimske s jedne strane i Persijske, Arabljanske i Turske sile sa druge strane, kada ce Rim odnosno Vizantija biti identifikovani kao RUM I URUM, Balkansko poluostrvo (odnosno Vizantija), kao RUMELIJA a stanovnici kao RUMILJI ili RUMINI. Pozivati se na sinonimiju u smislu da su RUMǏNJI isto sto i ROMANI, kao novoimenovani žitelji Rumunije postaje sasvim besmislena.

Medjutim ostaje činjenica da su svi Rumuni Vlasi, ali nisu svi Vlasi Rumuni! Praktično to znači da su se Vlasi koji danas žive na teritoriji Rumunije odrekavši se svog vekovnog imena i prihvatajući literarni neologizam za svoje ime (Romani), odrekli ostatka Vlaha, koji žive južno od Dunava, na Balkanu i u etničkom i lingvističkom pogledu, jer su promenili i svoj jezik u poznatim istorijskim promenama u drugoj polovini XIX veka. Vlasi južno od Dunava nisu ni državotvorno, ni etnički ni lingvistički bili obuhvaćeni ovim promenama i ostali su VLASI!

Drugo – Vlasi se na teritoriji Srbije spominju u pisanim dokumetima prvi put u Hilandarskoj povelji Stefana Nemanje 1198. godine (gde se spominje 170 vlaških porodica) Na severnom zidu manastira Žiča 1219. godine isklesao je Stefan Prvovenčani oko 220 imena Vlaha, koji se “daju” ovom manastiru, kasnije u Dečanskoj hrisovulji, Zakoniku cara Dušana... )U vreme ovih hrisovulja nema jos pomena romanskog stanovništva severno od Dunava.

Postoje tvrdnje da ovi spomenuti Vlasi nisu isti Vlasi koji danas žive na teritoriji Srbije, već da su današnji Vlasi svi doseljeni nakon Požarevačkog mira 1718. godine iz Rumunije, odnosno da u Srbiji nije bilo Vlaha starinaca, te da su Vlasi iz ovih hrisovlja asimilovani u Srbe tokom srednjeg veka(u vreme Otomanske imperije), odnosno da su predstavljali socijalni stalež stočara, a ne etničku populaciju.

Dokaz za ovakvu tvrdnju je jedan citat iz turskih dokumenta u kome piše; ”Smederevski Vlasi ne plaćaju ni harač, ni desetak, ni porez na ovce, ni svadbarinu....već na rodjendan Isusa (alejhiselam), što po njihovoj vjeri zovu BOŽIĆ, daju od svake kuće....itd” Dakle na osnovu naziva za Božić izvodi se zakljućak da su ti Vlasi govorili srpski, što je apsolutna besmislica, jer vlasi po svojoj vjeri jesu bili pravoslavni ali vernici srpske pravoslavne crkve. Govore li danas Rumuni srpskim jezikom, kada za presvetu Bogorodicu upotrebljavaju izraz “Majka Prečista”??

Istovremeno, u radovima najvećeg islamiste sa naših prostora dr Olge Zirojević, nalazimo podatak da je u Ugarsku sa ovih prostora izvožen kvalitetan vlaški sir BRNZA, sitno vlaško goveče, ovčija krzna, a da se u Homolju proizvodi manje kvalitetan sir URDA ili IZVARA. Radi se o periodu oko sredine XVI veka, prema podacima sa Ugarskih carinarnica o obimu i vrsti izvožene robe. Evo , dakle dokaza da je za sir, upotrebljena vlaška reč.

Drugo pitanje vezano za postojanje Vlaha na ovim prostorima je u činjenici da Vlasi nisu u suštini nakon Požarevačkog mira doseljeni sa teritorije Rumunije, koja u to vreme nije ni postojala, već su vraćeni sa teritorije Ugarske, jer je teritorija Banata i Erdelja bila vekovna teritorija Ugarske. Upravo te teritorije su naseljene Vlasima iz Srbije, naročito u periodu nakon pada Beograda 1521. i Mohačke bitke 1526. godine. Pogledajmo šta kažu istorijski izvori :
Dragana Amedovski - “u 16. veku je došlo do smanjenja stanovništva i u pojedinim oblastima Vidinskog sandžaka. To je bilo posebno izraženo u Crnoj Reci, na carskom hasu gde je 1530. godine popisano 3.351, a 1586. samo 1.600 vlaških domaćinstava.Na početak depopulacije presudno su uticala osmanska osvajanja Beograda 1521. i pogotovo velikih teritorija u Južnoj Ugarskoj, nakon Mohačke bitke 1526. godine... Deo stanovništva, poput Vlaha, je izgubio ranije povlastice. S druge strane, u zapustelim novoosvojenim oblastima (Banat) poreski sistem bio je znatno blaži, što je privuklo brojne koloniste Vlahe ."
dr Slavoljub Gacović - “Svakako najveći deo stanovništva Vidinskog sandžaka u delu koji danas pripada istočnoj Srbiji, činili su Srbi-raja i Vlasi.. Dolaskom Turaka timočko starosedelačko stanovništvo tzv. ćutuklijsko, počelo je da emigrira uglavnom prema severu (mada nešto malo i na zapad) u tadanju Vlašku i Ugarsku. Migracije ovog timočkog stanovništva sa svojih vekovnih ognjišta je započelo još pre dolaska Turaka u ove krajeve. Naime, posle Maričke bitke 1371. godine i Kosovske bitke 1389. Godine, sa juga počinje velika i prva, ali ne i poslednja, migracija Srba i srednjovekovnih balkanskih Vlaha prema severu, preko naših oblasti. Tada je, krajem XIV veka, jedan deo Timočana migrirao u Rumuniju. Da su u tim prvim migracijama sa juga preko Timočke krajine i kasnije formiranog Braničevskog subašiluka migrirali i inače veoma migrativni Vlasi koji su se dobrim delom zadržali na tlu istočne Srbije potvrđuju nam prvi turski popisi iz 1454/55, 1466, 1478/81. 1530/35 i 1560. godine kao i zakonski propisi izdati za smederevske, braničevske i vidinske Vlahe.”
Ljubomir Jovanović (Mlava) “... sa propašću srpske države nastali su i teški dani za stanovništvo tadašnje Srbije, te je ovo bežalo i rasturalo se. Mnogi su iz ovih oblasti bežali u Erdelj, i otud se docnije vraćali na svoje staro mesto, kad su nastale mirnije prilike."
Petar Vlahović (Neke etnološke odrednice Vlaha)
“Od dolaska Turaka u XV veku pa do konačnog oslobodjenja od turskog ropstva u XIX veku, stanovništvo severoistočne Srbije izlagano je mnogim nedaćama, bez obzira na versku i nacionalnu pripadnost, jer je njegova teritorija često pretvarana u područje ratnih poprišta. Zbog toga se živalj iseljavao u raznim pravcima, a najviše рrеко Dunava u prostor Rumunije i Ugarske. Medjutim, kada se politička situacija posle prvog i drugog srpskog ustanka koliko toliko smirila, mnogi iseljenici su se vraćali u predele iz kojih su oni sami ili njihovi preci iseljavali. Svi ti procesi o kojima je napred reč su se odrazili na savremenu etničku strukturu u današnjoj severoistočnoj Srbiji. Bilo je tu iseljavanja i useljavanja i sa severa i sa juga, a sve to je imalo uticaja i na etnički sastav stanovništva koje se formiralo u odgovarajuće društvene pa i etničke zajednice lokalnog ili šireg etnološkog značaja.

Vlasi severoistočne Srbije se bitno razlikuju od rumunskog življa koji naseljava oblasti severno od Dunava. Ove razlike se ispoljavaju u načinu života, kulturi uopšte, nacionalnim i drugim osećanjima. Izmedju ovog življa iz Srbije i onog iz Rumunije, kao da nikada nije bilo nekih posebnih prisnijih veza, bez obzira na činjenicu što su preci nekih današnjih rodova severoistočne Srbije doselili iz tih krajeva krajem ХVШ i početkom ХIX veka.”

Da vas ne opterećujem citatima , evo dokaza o sličnosti govora i jezika na dijalektološkom nivou, kulture i običaja Vlaha Srbije sa onima koji žive danas u Banatu i Erdelju, teritorijama koje će se tek 1919. godine oduzeti od Ugarske i pripojiti Rumuniji, a naseljavali su je Vlasi iz naših krajeva. Austougarske vlasti će ih vratiti na vekovna ognjista sa kojih su doseljeni, da bi ove teritorije naselili nemačkim kolonistima.

No, vratimo se na temu. Preci danasnjih Vlaha, romanizovani starosedeoci Balkana, ce 11.jula 212. godine postati ravnopravni gradjani Rima, ediktom imperatora Karakule. Ravnopravni gradjani će biti i u Istočnom rimskom carstvu, kao i u vreme kada će se granice pomerati, kao gradjani Vlaško – Bugarskog carstva, novostvorenih srpskih država.

Vec smo napomenuli da se prvi put u pisanim izvorima Vlasi u Srbiji spominju 1198. godine. Spomenuće se i u Dušanovom zakoniku , ali ovoga puta već postoji diskriminaciona dimenzija, jer se ne dozvoljavaju brakovi izmedju Srba i Vlaha, mada če ovaj zakonik prvi prekršiti Dušanov sin Uroš, oženivši vlašku princezu Anu. U otomansku imperiju Vlasi će ući kao organizovana zajednica , sa svojom zajednicom na čelu sa knezovima i primićurima i uživaće izvesna privilegovana prava - po takozvanom “Vlaškom pravu”. Vlasi sa vlaškim pravom su pod Turcima dobili veoma značajnu istorijsku ulogu i služili su kao kolonizatorski element, na koji se Turska u prvo vreme i vojnički oslanjala. “Braničevski i vidinski Vlasi ne plaćaju ni harač, ni desetak, ni ispendže, te su oprošteni i oslobodjeni od svih nameta, pa ni svadbarinu ne daju. Globe i kazne plaćaju. Od globa i kazni, što ih daju sandžakbegu, uzimaju knezovi desetinu” (citat Branislav Djurdjev , O vlaškim starješinama pod turskom upravom, Sarajevo 1940). No, početkom XVI veka Vlasi postepeno gube privilegije po vlaškom pravu, a jedna od logičkih pretpostavki, kao razlog, je da je sve veći broj Srba prelazio u stočarski vlaški stalež. Gubitkom prava, Vlasi su u sve nepovoljnijem položaju i tada počinju prve seobe ne samo u Vlašku , već najvećim delom u Ugarsku, te u istorijskoj literaturi nailazimo i na sledeće pismo plemića Niclasza Jurisehitza kralju Ferdinadu I iz 1538. "Uz to pišem komandantu, neka VLASIMA - koje kod nas nazivaju STARIM RIMLJANIMA, a koji su sad zajedno s ostalima iz Turske(okupirane Srbije) prešli - DADE OBEĆANJA I PRIVILEGIJE, koje je Vaše rimsko kraljevsko veličanstvo dalo SRBIMA"
U Otomanskom carstvu Vlasi su na teritoriji Srbije bili popisivani kao Vlasi. Nakon oslobodjenja od Turaka, takodje se popisuju kao Vlasi sve do Berlinskog kongresa 1878. Tada Srbija (kao i Rumunija) dobija državnost, ali uz postavljen uslov, da se Vlasi priznaju kao rumunska nacionalna manjina. Imaće za to i dinastija Obrenovića , Kralj Milan i Aleksandar zasluge, s obzirom na njihovo rumunsko poreklo, a kasnije i kralj Aleksandar Karadjordjević oženjen rumunskom princezom Marijom. Tako ce Vlasi gotovo 60 godina biti popisivani kao Rumuni, sve do kraja II svetskog rata, kada će ponovo postati – Vlasi. (Zanimljivo je da su Vlasi na teritoriji Banata i Erdelja, u Ugarskoj i nakon konstituisanja Rumunije, popisivani kao Vlasi, tokom XIX i početkom XX veka) U periodu popisivanja kao Rumuni, u srpskim istorijskim i etnografskim izvorima ustaliće se za vlašku populaciju termin “Rumuni” i pod tim nazivom će se koristiti i u literaturi iz tog perioda (pa i nesto kasnije - do sredine pedesetih godina).

Na popisu iz 1948. godine kao Vlasi će se izjasniti nešto više od 98.000 stanovnika Srbije, mada u tom periodu postoji ohrabrivanje Vlaha da se izjasne kao narodnost različita od Srba, podstrekivana od strane komunističkih vlasti, sa namerom da se brojčano uspostavi ravnoteža u tadašnjoj Jugoslaviji i u odnosu na druge narode smanji broj Srba. Tada se dešava jedan paradoks, da Vlasi niti su zainteresovani za informisanje niti za obrazovanje na maternjem vlaškom jeziku, niti se na popisima ne izjašnjavaju kao Vlasi, kako je to prof. Kostić zabeležio “ dok su Srbi vladali, Vlasi su bili Vlasi, kada su prestali da vladaju Srbi, Vlasi postadoše Srbi”, te će tako na popisu iz 1961. godine biti evidentirano svega 1337 Vlaha!

U Ustavu iz 1974. godine prvi put su pominju Vlasi i Romi kao etničke grupe dok je tokom komunistićke vladavine za nacionalne manjine korišćen termin “narodnosti” ‘ dakle u Jugoslaviji su živeli narodi i narodnosti.

Područje jugoistočne Evrope, i još konkretnije – Balkana pripadalo je tokom istorije različitim državama i imperijama, doživelo seobe i upade raznih naroda, bilo poprište mnogih ratova i kretanja trupa, masovnog stradanja stanovništva, naročito masovnih progona ili bežanja stanovništva,
predstavljalo je teren na kojem su praktikovane razne vrste „etničkog inžinjeringa“, kao i sistematske kolonizacije i naseljavanja stanovništva iz drugih zemalja i krajeva, s ciljem da se ojačaju pojedine države ili da se smanji homogenost i oslabi otpor potčinjenog lokalnog stanovništva. U novijoj istoriji, odnosno u XVIII i XIX veku, u vreme evropskog romantizma
i rađanja nacionalizama, procesi razvijanja nacionalne svesti i težnje naroda ovog područja Evrope da se oslobode strane vlasti, naročito otomanske, ali i nekih drugih, počeli su privlačiti pažnju velikih sila u vezi sa opadanjem i raspadanjem Otomanske imperije. Na Veronskom kongresu Svete alijanse 1822. prvi put je postavljeno „istočno pitanje“. Evropske sile su počele
brinuti o tome šta će biti posle propasti Turske, i svaka je imala planove kako mogući politički vakuum popuniti radi obezbeđivanja svojih interesnih sfera i uticaja na Balkanu. No, izmešanost stanovništva, nasleđe prethodnih epoha, svest o
nekadašnjim granicama pojedinih država, nepodudaranje etničkih i novouspostavljenih političkih granica, kao i težnja novostvorenih država da zadobiju što veći uticaj i teritorije, uzrokovali su zategnutosti i sukobe među njima. Kroz sve to vreme interesi velikih sila na Balkanu prepliću se i sudaraju, odnosno „rešenja“ traže, nude ili nameću – od Veronskog kongresa (1822), Pariskog (1856, koji se ticao Turske, Srbije, Vlaške, Moldavije, Bugarske), Berlinskog (1878), pa do konferencija u Versaju (1919).

U Karnegijevom izveštaju iz 1996 godine se kaže : „Etničko čišćenje” ili prinudna asimilacija, koji su preovladavali na velikom delu Balkana od XIX veka, bilo je odgovor na shvatanje
da bi trebalo da jedna država bude jedna nacija, jedna kultura, jedna vera. Neki dokazuju da etno-nacionalizam može biti ublažen politički – davanjem manjinama kulturnih prava (jezik, vera, itd.), tako da kulturna autonomija predupredi zahteve za teritorijalnom autonomijom. Ovo nema izgleda na Balkanu: manjine neće imati poverenja u pravne garantije ukoliko. ih ne prati i teritorijalna autonomija, dok većinske grupe strahuju da će
davanje kolektivnih prava i autonomije podstaći dezintegraciju i
irendetizam.”

Brojne obaveze u odnosu na verske i nacionalne manjine i njihovu zaštitu uvođene nizom međunarodnih ugovora iz XIX i XX veka, a naročito 1919. godine kada su obaveze nametnute državama koje su bile poražene u Prvom svetskom ratu, zatim novim državama koje su stvorene na teritoriji ili prisajedinile teritorije bivše Austrougarske, odnosno poraženih sila. Kraljevina SHS je odbijala da prihvati postavljene obaveze i zato je bila podvrgnuta sankcijama i nije bila član Društva naroda, sve dok 1926. nije prihvatila ove obaveze koje i danas obavezuju države naslednice.


Okvirnom konvencijom o zaštiti manjina, nekim drugim – svim zemljama ostavljaju veću mogućnost izbora onoga za šta se konkretno žele opredeliti, kao što to omogućava i Povelja o regionalnim i manjinskim jezicima. No, i ova Povelja za zemlju koja je prihvata traži određeni minimum, a u pogledu svega što se prihvati i ratifikuje – traži se i tražiće se dosledno i pridržavanje ispunjavanje obaveza u praksi, proizilazile li one iz domaćih zakona ili iz evropskih, odnosno međunarodnih konvencija, ugovora i opšte prihvaćenih pravila.

Šta kaže Ustav i zakonska regulativa koja reguliše pitanje nacionalnih manjina od 2002. godine :
„Nacionalna manjina u smislu ovog Zakona je svaka grupa državljana Savezne Re-publike Jugoslavije, koja je po brojnosti dovoljno reprezentativna, iako predstavlja manji-nu na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, pripada nekoj od grupa stanovništva koje su u dugotrajnoj i čvrstoj vezi sa teritorijom Savezne Republike Jugoslavije i poseduje obeležja, kao što su jezik, kultura, nacionalna ili etnička pripadnost, poreklo ili veroispo-vest, po kojima se razlikuje od većine stanovništva, i čiji se pripadnici odlikuju brigom da zajedno održavaju svoj zajednički identitet, uključujući kulturu, tradiciju, jezik i religiju“.

“Povelja o ljudskim i manjinskim pravima i građanskim slobodama“
„Pripadnici nacionalnih manjina imaju individualna i kolektiv-na prava, prava koja ostvaruju pojedinačno ili u zajednici s drugima, u skladu sa zakonom i međunarodnim standardima“. Dalje se precizira: „Kolektivna prava podrazumevaju da pripadnici nacionalnih manjina, neposredno ili preko svojih izabranih predstavnika, uče-stvuju u procesu odlučivanja ili odlučuju o pojedinim pitanjima koja su vezana za njihovu kulturu, obrazovanje, informisanje i upotrebu jezika i pisma, u skladu sa zakonom. Radi ostvarivanja prava na samoupravu u oblasti kulture, obrazovanja, informisanja i službene upotrebe jezika i pisma, pripadnici nacionalne manjine mogu izabrati svoje nacionalne savete, u skladu sa zakonom“.

Sloboda izražavanja nacionalnog identiteta je zajamčena, a uz to i da niko nije dužan da se izjašnjava o svojoj nacionalnoj pripadnosti. Prihvaćeno je i pravno načelo koje se odnosi na poimanje pripadanja nacionalnoj manjini kao subjektivnog (tj. indivi-dualnog) prava pojedinca koji se opredeljuje.

Profesor dr Vojislav Stančović jedan od tvoraca zakonske regulative koja se odnosi na nacionalne manjine, kontatovaće: “Postoji jedna brojna manjina koja je tokom istorije bila dosta diskriminisana i radi koje je neophodno uvesti i pozitivnu diskriminaciju, i ta se grupa najviše zalagala da stekne status nacionalne manjine.” Da li je potrebno da se ta manjina na ovom skupu i imenuje ?
Osvrnimo se i na Okvirnu konvenciju za zaštitu nacionalnih manjina Saveta Evrope:

“1. Strane ugovornice će podsticati duh tolerancije o međukulturnog dijaloga i preduzimati odgovarajuće mere za unapređenje uzajamnog poštovanja i razumevanja i saradnje među svim ljudima koji žive na njihovoj teritoriji, bez obzira na etnički, kulturni, jezički ili verski identitet tih lica, a posebno u oblasti obrazovanja, kulture i masovnog informisanja.
2. Strane ugovornice se obavezuju da preduzmu odgovarajuće mere kako bi zaštitile lica koja mogu biti izložena pretnjama ili diskriminaciji, neprijateljstvima ili nasilju zbog svog etničkog, kulturnog, jezičkog ili verskog identiteta.”

A evo i citata iz Evropske Povelje o regionalnim i manjinskim jezicima, u kojoj će se prepoznati najelementarnije pravo Vlaha da kao nacionalna manjina imaju neotudjivo pravo na svoj maternji – vlaški jezik:

Član 1

Definicija

a) "regionalni ili manjinski jezici" su jezici koji:

(i) su tradicionalno u upotrebi na određenoj teritoriji jedne države od strane državljana te države koji čine brojčano manju grupu od ostatka stanovništva te države i koji su

(ii) različiti od zvaničnog jezika te države, što ne uključuje dijalekte zvaničnog jezika te države ili jezike radnika migranata;

b) "teritorija u kojoj su regionalni ili manjinski jezici u upotrebi" označava geografsku oblast u kojoj su pomenuti jezici sredstvo izražavanja određenog broja ljudi, čime se opravdavaju različite mere zaštite i unapređenja predviđene ovom poveljom;

Vlаški jezik ne može se smatrati dijalektima rumunskog (književnog) jezika, koji je nastao sredinom XIX veka, jer je jezik kojim Vlasi govore nastao i razvijao se u potpuno drugačijim kulturno-istorijskim okolnostima poprimajući svoje specifičnosti, koje ga znatno udaljavaju od rumunskog jezika, zadržavajući samo zajedničku romansku osnovu.

I konačno - postojanje Vlaške nacionalne manjine, kao posebnog etničkog identiteta, podržano je i Rezolucijom Saveta Evrope 1632, posebno članom 19. Ove Rezolucije: “U vezi pitanja identiteta manjina, i naročito što se tiče diskusije o rumunskim i vlaškim manjinama, Skupština se poziva princip izražen u 3. Članu Okvirne Konvencije za Zaštitu Nacionalnih Manjina i ponovo potvrdjuje da je ikakav pokušaj nametanja identiteta jednom licu, ili grupi lica, nedopustiv.” )Uz napomenu da je prvobitni tekst ove Rezolucije za naziv ove vlaške manjine koristio termin “Vlah – Rumun”, što je korigovano amandmanom 17 i ove dve manjine su tretirane u konačnom tekstu, odgovarajućim nazivom za svaku od njih).

Završiću ovo izlaganje kontatacijom da Vlasi imaju neprikosnoveno pravo da sebe smatraju autohtonom populacijom na ovim prostorima i na širem području Balkana, i neotudjivo pravo da sebe smatraju posebnom nacionalnom manjinom sa svim pravima, koja iz toga proizilaze, bez ikakvog na pravu zasnovanom ali i ne-civilizacijskog pritiska bilo koga , ko pokušava da nas izbriše kao poseban entitet, koji ima prava na ispoljavanje svih sloboda, kolektivnih i individualnih.

U odnosu na tendencije susedne Rumunije možemo samo da zaključimo:

Vlasi nikad nisu bili deo moderne Rumunske države

Vlasi nikad nisu bili integralni deo Rumunske nacije

Vlasi nikad nisu pisali na Rumunskom književnom jeziku

Vlasi, naročito poslednjih 300 godina imaju nezavisan razvoj i posebnu etnogenezu u odnosu na Rumune (koja se u ogleda u specifičnom sociološkom, kulturnom, etničkom , etnološkom, političkom i lingvističkom nezvisnom razvoju)

Vlasi danas imaju, kao gradjani svoje domovine Srbije potpuno drugačije ciljeve i potrebe u odnosu na Rumune!